Mesut Varlık ile Rusça Edebiyat (5 Bölüm)

Genel olarak tanışma ve seminerlerin akışına dair açıklamaların ardından Rusça Edebiyatın Türkiye’deki hikâyesiyle söze başlanacak. Benzer görülen tarihi deneyimlerin edebiyata yansıma şekillerindeki farklılıklar elbette Rusça Edebiyatın Romantik dönemden Modernist döneme geçişindeki ayırt edici özelliklerine işaret etmeye başlayacak. Böylece, Puşkin’in epik şiirlerinden (bizde Nâzım Hikmet ve sonrasındaki şiiri derinden etkilemiş olan) Mayakovski’nin fütürizmine uzanarak, Rusça Edebiyatın önce şiirdeki yolculuğuyla başlayacağız.

 

Rusça Edebiyatın, Batılılaşma sürecindeki etkileşimleri öykü ve roman türlerinde elbette çok daha belirgindir. Rusça Edebiyatın bir Dünya Edebiyatı olmasını sağlayan türlerin öykü ve roman olduklarını söylesek, yanlış olmaz. Gogol’ün paltosu ve Çehov’un tabancası bu oturumda sahneye çıkacaklar.

 

Dostoyevski ve Tolstoy. Dünya Edebiyatının bitmeyen tartışmalarının başrolünden düşmeyen isimler. Çarlık Rusya’sının çözülme döneminden modern edebiyatın unutulmaz ve vazgeçilmez metinlerini çıkarıp tarihe kazıyan bu iki yazar ve eserleri Rusça Edebiyatın anahatlarını belirlemiştir, diyebiliriz. Peki, bu patikalar nelerden oluşuyordu?

 

Toplumsal dönüşüm ve Batılılaşma/Modernleşme Rusça Edebiyatın anadamarlarından birini oluşturuyor. İster nesiller boyunca değişen bir aile hikâyesi ulusal alegori halinde kullanılsın (Turgenyev), ister sınıf bilinci için roman türü sadece enstrümanlardan biri olarak görülsün (Gorki)… Rusça Edebiyatın toplumsal sorunlardan uzaklaşmayan bir yönü olduğu söylenebilir. Peki ama neden? Ulusal edebiyatlar nasıl kuruluyorlar?  

 

Rusça Edebiyatın, bugün halen süregelen, sıkı bir hiciv-humor-mizah yanı da kendini öne çıkarır. Eleştirellik ile fütürizm arasında sürekli mekik dokuyan metinlerle bu seminerde biraz daha yakından ilgileneceğiz. Avangart örneklerden güncel tartışmalara dek, Bulgakov’dan Makanin’e uzanabilecek “Rusça Edebiyatın son uzun yüzyılı”na bakacağız.